Wat we nodig hebben en zelden krijgen
Over de grenzen van coaching en de diepte van echte bedrijfspsychologie.
1. De markt is verzadigd, maar mensen blijven vastlopen
De markt voor coaching, teamtraining en persoonlijke ontwikkeling is een miljardenindustrie. En toch blijven mensen vastlopen in hun werk. In hun samenwerking. In zichzelf.
Ondernemers, managers en professionals schuiven van traject naar traject, volgen leiderschapstrainingen, doen persoonlijkheidstests, leren feedback geven met kleurencirkels of modellen met de allure van een totempaal. Sommigen boeken tijdelijke winst. Velen keren teleurgesteld terug naar hun eigen vertrouwde patronen. De coach was aardig. Het model begrijpelijk. De sessie inspirerend. Maar er veranderde niets fundamenteels.
Volgens een meta-analyse gepubliceerd in The Leadership Quarterly (Jones et al., 2016) blijkt dat coaching pas echt effectief is wanneer de focus verschuift van gedragsverandering naar zelfreflectie en bewustzijn. Toch blijft de markt hangen in gedragstips, quick wins en oppervlakkige veiligheid.
2. Waarom zoveel trajecten niet beklijven
Wat veel interventies missen, is de bereidheid om dieper te kijken. Wat je ziet is wat mag worden benoemd. Wat daaronder ligt, blijft ongemoeid. En dus blijft het gedrag — voorspelbaar — terugkomen.
Veel gebruikte modellen zoals DISC, MBTI of het kernkwadrant van Ofman zijn eenvoudig te begrijpen, makkelijk te gebruiken en prettig in groepen. Maar ze reduceren complexe menselijke dynamiek tot etiketten. Ze geven je taal, maar geen inzicht. Ze kaderen gedrag, maar omzeilen betekenis.
Onderzoek van Furnham (2020) wijst erop dat persoonlijkheidstests zoals MBTI wetenschappelijk nauwelijks houdbaar zijn: de betrouwbaarheid en validiteit zijn ondermaats. En toch worden ze wereldwijd massaal ingezet bij sollicitaties, teamvorming en leiderschapstrajecten.
Het probleem is niet dat deze methoden bestaan, maar dat ze het gesprek over onderliggende patronen vervangen in plaats van aanvullen.
3. Wat mensen wél nodig hebben
Wat werkt, is zelden comfortabel. Het is niet kleurrijk of charismatisch. Het is traag. Frustrerend. En precies daardoor werkzaam.
Mensen hebben geen spiegel nodig die hen bevestigt. Ze hebben een spiegel nodig die hen breekt — zacht, maar onverbiddelijk. Iemand die niet meedeint op de golven van hun zelfbeeld, maar stil blijft staan in de onderstroom. Iemand die niet alleen vraagt wat wil je bereiken?, maar ook: wat maakt dat je dit telkens op deze manier doet?
In de bedrijfspsychologie die daadwerkelijk werkt, wordt er gekeken naar hechting. Naar herhaling. Naar de manier waarop je leidinggeeft zoals je vroeger probeerde om gezien te worden. Naar de manier waarop je conflicten vermijdt omdat je ooit leerde dat tegenwicht gevaarlijk was.
Niet omdat het verleden altijd alles verklaart. Maar omdat het zich vaak genadeloos herhaalt, precies daar waar je dacht grip te hebben.
4. Waarom dat moeilijk te vinden is
Veel mensen die zichzelf als coach of begeleider presenteren zijn opgeleid om veiligheid te bieden, maar niet om écht te confronteren. Ze weten wat verbindend is, maar niet wat bevrijdt. Ze herhalen wat jij ook al deed: vermijden wat schuurt.
Bovendien zijn veel coaches zelf gevangen in het verlangen om aardig gevonden te worden. Om inspirerend te zijn. Om te helpen. En juist dat maakt hen ineffectief wanneer het spannend wordt. Het moment dat je iemand echt zou kunnen raken, is vaak het moment waarop het traject vriendelijk afbuigt naar iets praktischers.
Het vraagt dus ook iets van die ander: helderheid zonder hardheid. Aandacht zonder bevestiging. Onvoorwaardelijkheid zonder instemming.
5. Wat dan werkt — écht werkt
De bedrijfspsychologie die werkelijk iets losmaakt, begint niet bij wat je anders moet doen, maar bij wie je geworden bent — en waarom.
Het werkt als er ruimte is voor:
- Ongemak en nuance
- Zelfonderzoek zonder doelgerichtheid
- Verlies van controle zonder verlies van waardigheid
- Vragen die je niet eerder kreeg
- Stilte die niet opgevuld hoeft te worden
En uiteindelijk: ruimte om te mogen zijn wie je bent, niet om beter te functioneren, maar om vrijer te leven — ook in je werk.
"Mensen veranderen niet door betere antwoorden, maar door betere vragen." — David Whyte